Strafzaken kunnen best zonder rechter!

Bemiddeling in strafzaken is nog een onbekend fenomeen. Een proef in Amsterdam maakt duidelijk dat slachtoffers en daders daar soms meer baat bij hebben dan bij een rechtszaak. [Bron: DePers.nl door Merel van Leeuwen]

Aanklager betrokken bij de proef in Amsterdam. Werknemer steelt uit de kluis van de cafébaas. Verdachte B. had een bijbaantje in een café in Amsterdam. Zijn baas heeft groot vertrouwen in B. en geeft hem de code van de kluis om de omzet in op te bergen. Maar B. zit in geldnood en jat bijna 1.000 euro uit de kluis. De eigenaar vermoedt iets en plaatst een camera. B. wordt betrapt en bekent. Hij schaamt zich diep en wil het geld terugbetalen. Zijn baas doet aangifte, omdat hij niet wil dat B. er zo makkelijk mee weg komt. In het bemiddelingsgesprek vertelt B. dat hij ontzettend baalt van wat hij heeft gedaan. Nu de cafébaas ziet wat het met B. doet, wil hij de zaak met het bemiddelingsgesprek afsluiten. Hij vindt het oké dat het Openbaar Ministerie B. niet wil vervolgen.

Niet alle strafzaken hoeven meer aan de rechter worden voorgelegd. Sommige conflicten kunnen worden opgelost met een bemiddelaar, zo blijkt uit een proef met mediation die vorig jaar bij de rechtbank in Amsterdam is gehouden.
De meeste officieren van justitie en rechters die meededen vinden dat het niet nodig is om naast de uitkomst van de bemiddeling nog een zitting te houden. Ook blijkt dat zij de uitkomst van de mediation laten meewegen in hun strafeis en in de uitspraak.

In het civiele recht en bestuursrecht is het heel gewoon dat geschillen tussen mensen niet worden voorgelegd aan de rechter, maar met een mediator worden opgelost. In het strafrecht is bemiddeling nog een onbekend fenomeen. De kleinschalige proef vorig jaar in Amsterdam laat zien dat dat ten onrechte is.

Samen of apart
26 Zaken die voor de rechter kwamen, werden ook voorgelegd voor bemiddeling. In zeventien zaken waren slachtoffers en verdachten bereid om samen om tafel te gaan en met een bemiddelaar te praten. In zeven gevallen wilden ze niet tegelijk, maar wel apart hun verhaal doen. En in twee gevallen leidde mediation tot niets. De zaken die werden voorgelegd waren vooral veel burenruzies, conflicten tussen ex-partners en conflicten tussen jongeren in of rond school.
Advocaat Richard Korver, die zowel verdachten als slachtoffers bijstaat, denkt dat bemiddeling voor beide partijen helend kan werken. ‘Als de uitkomst van de mediation voor allebei bevredigend is, dan hoeft er ook geen rechtszaak meer plaats te vinden.’ Het scheelt de rechtspraak volgens hem niet alleen tijd en geld, hij denkt ook dat mediation helpt om de recidivecijfers omlaag te krijgen. Alleen bij ernstige misdrijven ziet Korver een kleine kans op succes. ‘Slachtoffers zitten dan nog zo in hun emotie dat ze niet in staat zijn tot bemiddeling.’
Mediator Kim Roelofs, die betrokken was bij de proef in Amsterdam, vindt dat mediation altijd moet worden aangeboden in het strafrecht. ‘Het is niet of-of. Afgezien van dat het efficiënt is, denk ik dat met name jongeren er beter van worden. Je kunt ze wel opsluiten met hetzelfde gespuis, maar het is voor hen moeilijker om de confrontatie aan te gaan met hun slachtoffer.’ Ook voor slachtoffers werkt bemiddeling goed, weet Roelofs. ‘Zij blijven vaak met vragen zitten, zoals: waarom is mij dit overkomen? En wat heeft de dader bezield? Zo’n gesprek kan helpen bij de verwerking.’

Geen straf
De aanklagers en de rechters hebben in de meeste zaken de bemiddeling laten meewegen in hun strafeis en oordeel. Daar moet wel bij worden aangetekend dat niet alle officieren van justitie en rechters die aan de proef meededen, ook de evaluatie hebben ingevuld. Maar zeker in vier zaken besloten de aanklagers de vervolging te staken en zeker in twee zaken besloten de rechters iemand wel schuldig te verklaren, maar geen straf op te leggen.
Een van de aanklagers verwoordde het zo: ‘Strafrecht is geen oplossing voor problemen tussen personen.‘ Families en buren moeten na een strafzaak toch met elkaar verder.

Het is de bedoeling dat het niet bij deze proef blijft. Andere rechtbanken zullen mediation gaan inzetten in het strafrecht.

Voorbeelden:

Pubermeisjes gaan met elkaar op de vuist
Twee 15-jarige meisjes raken slaags tijdens een schoolpauze. Ze hebben heel klassiek ruzie om een jongen. Er worden rake klappen uitgedeeld. De advocaten van de meisjes willen liever mediation dan dat een jeugdrechter zich over de zaak buigt. De meisjes vertellen tijdens het gesprek wat de gevolgen zijn van het incident. Meisje C. is geschorst van school en ze heeft te maken gekregen met de kinderbescherming. Meisje F., dat een gebroken neus overhield aan de vechtpartij, is lange tijd bang geweest. C. betuigt spijt en belooft dat dit nooit meer zal gebeuren. Voor de rechter heeft de uitkomst van het gesprek meegespeeld in zijn beslissing om geen straf op te leggen.

Lullig ongelukje met bierglas in een discotheek heeft grote gevolgen

De Duitser O. en de Italiaan M. die allebei in Amsterdam studeren, zijn op een avond in dezelfde discotheek. Op de dansvloer maakt O. een beweging waardoor zijn bierglas kapot wordt gedrukt in het gezicht van M. Na behandeling blijkt dat M. een blijvend litteken zal houden. De Italiaan doet aangifte, hij denkt dat O. hem opzettelijk heeft verwond. Tijdens de rechtszitting vertelt O. dat hij het vreselijk vindt wat er is gebeurd. M. vertelt dat hij bang is in grote groepen en dat hij baalt van het litteken, omdat andere mensen dat associëren met geweld. Er wordt bemiddeling voorgesteld, die constructief verloopt. O. is bereid een hogere schadevergoeding te betalen dan M. in gedachten had. Hij is allang blij dat hij zonder strafblad blijft.